Jozi Zalma nam-ı diğer Geveze , Power Fm’deki “Geveze Show” da bu kez Türkçe'ye el attı. Atatürk Neden Bay ve Bayan Demiş? Geveze, 'Kadın mı, Bayan mı' sorunsalı ile Bilim İnsanı mı, Bilim Adamı mı? söylemlerine kendine has üslubuyla bakın nasıl anlatıyor.
https://youtu.be/wD5s8enK1BU
Atatürk Neden Bay ve Bayan Demiş? Kadın Terimini Neden Kaldırmak İstemiş?
1935 yılında yürürlüğe giren Soyadı Kanunu ile "ağa", "hacı", "hafız", "hoca", "efendi", "bey", "beyefendi", "hanım", "hanımefendi", "paşa", "hazret" gibi feodaliteye ait unvan ve lakapların kullanılması yasaklandı. Bu, Mustafa Kemal Atatürk önderliğindeki Türkiye Cumhuriyeti'nin tebaa zihniyetindeki insanları, "eşit yurttaşlığa" taşımak isteyen yaklaşımını sergileyen bir kanundur. Toplumsal alandaki "devrim kanunları"ndan biridir.
"Beyefendi" ve "hanımefendi" sözcüklerinin bir dönem neden geri plana itildiğini böylece görmüş oluyoruz.
Bu durum, özellikle nezaket gerektiren hitap durumlarında yeni bir sözcük kullanımını gerekli kıldı.
Bu sebeple Fransızca "madam" (madame) ve mösyö (monsieur) ve İngilizce "lady" ve "gentleman" sözcüklerinin karşılığı olacak biçimde "bay" ve bayan" sözcüklerinin kullanıma girdiğini söyleyebiliriz. Muhtemelen duymadınız...Türkçede cinsiyet belirten sözcük esas olarak "dişi" dir.
Bu bakımdan "kadın" sözcüğü aslında "erkek" sözcüğünün değil, "adam" sözcüğünün karşılığıdır.
Hem adam sözcüğü hem de kadın sözcüğü temelde cinsiyet değil, cinsiyette "erişkinlik", "yetişkinlik" belirtir.
Kadın sözcüğü ise, bu anlamını genişleterek, toplumsal cinsiyet açısından erkek sözcüğünün karşılığı hâline gelmiştir.
"Adam" ise Arapça "âdem" sözcüğünden gelmektedir. Sözcük, orijinal kökeninde "insan", "insanoğlu" anlamlarını da taşıyor.
Atatürk’ün amacı, bey, beyim, efendi, kadın, hanım gibi tüm bu terimleri o günkü hafızadan silmek; bu sayede taşıdıkları çirkin anlamları yok etmek ve yeni terimler ile toplumun zihninde beyaz bir sayfa açarak toplumsal eşitsizlikleri ortadan kaldırmaktı. Bunu yaparken ortaya attığı bay ve bayan terimlerini de şöyle açıklıyordu: “Bay ne demektir, biliyor musun? Dur bekle, cevabını ben vereyim. Saygıya, hürmete layık insan, erkek demektir; bayan da, aynı saygı ve hürmete layık olan kadın demektir.”
