Uzman Psikolog Esra Tanrıverdi yazdı…
Modern dünyada tüketim, yalnızca ihtiyaçları karşılamaktan öte, bireylerin duygusal tatmin arayışını besleyen bir alışkanlık haline geldi. Black Friday gibi büyük alışveriş günleri ise bu davranışın en çarpıcı örneklerinden biri. Bugünlerde insanlar mağazalara akın ediyor, online sitelerde saatlerce ürün kovalıyor ve birbirleriyle adeta yarışıyor.
Peki, bu alışveriş çılgınlığının temelinde ne yatıyor dersiniz? Özellikle kadınların bu günlerde alışverişi bir “kaçış” ya da mutluluğu arama aracı olarak görmesi düşündürücü bir gerçek. Kendi kendime söyleniyorum: “Eyvah, kadınlar mutsuz ve aradığı mutluluğu çul çaputta bulmaya çalışıyor! “
Duygular alışverişi yönetiyor. Nasıl mı?
Alışveriş yapmak, beynin ödül mekanizmasını harekete geçirir. İndirimli bir ürün aldığımızda beynimiz dopamin salgılar ve bu geçici bir mutluluk hissi yaratır. Ancak bu tatmin genellikle kısa sürer. Özellikle Black Friday günlerinde, pazarlama stratejileri bireyleri duygusal kararlar almaya iter.
•Duygusal Açlık: Birçok insan alışveriş yaparken yalnızlık, stres ya da hayal kırıklığı gibi duygusal boşluklarını doldurmayı hedefler. Bu durum, fiziksel ihtiyaçlardan çok, duygusal ihtiyaçların tatminiyle ilgilidir.
•Geçici Mutluluk: Alışveriş sırasında yaşanan heyecan, bireylerin sonrasında pişmanlık ve suçluluk duygusuyla baş başa kalmasına yol açabilir.
Black Friday’in en güçlü psikolojik unsurlarından biri FOMO yani “fırsat kaçırma korkusu”dur. Sınırlı stok ve zaman uyarıları, bireyleri aceleyle karar almaya iter. Bu durum, alışverişi ihtiyaçtan öte bir yarış haline getirir. İnsanlar başkalarının bir ürünü aldığını gördüğünde sosyal karşılaştırma mekanizması devreye girer: “Başkaları alıyorsa, ben neden almayayım?” İşte bu düşünce, bilinçsiz tüketimin kapısını aralar.
Kısa vadede mutluluk getiren Black Friday, uzun vadede psikolojik ve maddi sorunlar yaratır:
1.Pişmanlık ve Suçluluk: Alışveriş sonrası bireylerin “Neden bu kadar çok harcadım?” diye düşündüğü sıklıkla görülür.
2.Maddi Stres: Gereksiz harcamalar, bireylerin bütçesini zorlar ve kaygı düzeyini artırır.
3.Bağımlılık: Alışverişin getirdiği dopamin salgısı, zamanla bir bağımlılık döngüsüne dönüşür.
Black Friday gibi günlerde bilinçli olmak, bireylerin hem duygusal hem de maddi kaynaklarını korumasına yardımcı olur. Bu tür alışveriş çılgınlıklarına kapılmamak için önce duygularımızı anlamalı, ihtiyaçlarımızı sorgulamalı ve tüketim alışkanlıklarımızı gözden geçirmeliyiz.
Unutmayın, en büyük kazanç ihtiyacınız olmayan şeyleri almamaktır. Yazımı Ralph Waldo Emerson’un şu sözleriyle bitiriyorum:
“Zenginlik, sahip olduklarınızın çokluğu değil, ihtiyaçlarınızın azlığıdır.”
